‘Wat moet je dáár nou?!’, Wat stoer dat je dat doet!’ of ‘Is dat niet heel gevaarlijk?’, zomaar wat reacties van mensen in mijn omgeving toen ik ze vertelde dat ik een reis ging maken door Noord-Korea. Afgelopen april ben ik met een groepsreis van Koning Aap door Noord-Korea gereisd. Dit is by far de meest unieke reis die ik tot nu toe heb gemaakt.
Mijn verwachtingen vooraf
Ik ging naar Noord Korea met een gemengd beeld. Enerzijds vond ik het heel spannend. Hoe streng zou het zijn? Zou ik mijn Lonely Planet mogen meenemen? En zou ik gewoon een notitieboek vol met mijn aantekeningen mee terug mogen nemen? En hoe streng worden mijn foto’s gecontroleerd bij de grens? Je hoort en leest in Nederland immers vooral hoe streng het is in Noord-Korea en wat voor een rare dingen er allemaal gebeuren. Denk aan executies, strafkampen, oorlogsretoriek.
Maar ik was ook heel erg benieuwd. Hoe zou het zijn om in zo’n land rond te lopen? Merk je veel van de politieke situatie? En hoe zijn de mensen? Immers hoe vreselijk het ook gaat met een land, de inwoners proberen toch altijd een zo normaal mogelijk leven te leiden. Op dat laatste heb ik niet echt een goed antwoord gekregen. Dat had ik ook niet verwacht, omdat het nauwelijks mogelijk is om echt met Noord-Koreanen te praten tijdens de reis. Dat mag niet en maar weinig mensen spreken Engels. En ook als ze je wel begrijpen, zal niemand zeggen wat hij of zij echt denkt. Dat kan namelijk grote gevolgen hebben. Niet alleen voor de mensen zelf, maar ook voor hun families.
Schipperen tussen keurslijf en vrijheid
Tijdens de hele reis was het eigenlijk laveren tussen keurslijf en vrijheid. We kregen, net als elke toerist in Noord-Korea twee verplichte gidsen van de staat mee. Die bepalen ook grotendeels het programma tijdens de reisdagen. ‘s-Avonds ben je gebonden aan je hotel. Je mag immers niet het terrein af. In Pyongyang hebben ze daar iets slims op gevonden. Bijna alle toeristen worden in het Yanggakdo hotel geplaatst. Dat staat op een eiland, waardoor je sowieso geen kant op kunt. Maar we hebben ook hotels gehad waarbij de poorten van het terrein letterlijk op slot gingen zodra we binnen waren.
Gelukkig hadden wij een gids waar onze reisbegeleider al vaker mee gewerkt had. Hij kon hij bij deze gids regelmatig wat extra dingen in het programma laten opnemen, zodat we ‘in contact’ konden komen met de bevolking. Zo hebben we op 15 april, de geboortedag van Kim il-Sung, de Moran Hill bezocht. Dit is een park waar veel mensen aan het dansen, zingen en het picknicken zijn tijdens feestdagen. Ook zijn we diverse keren gestopt bij pleinen waar mensen aan het oefenen waren voor Mass Dances en zijn we op 15 april op een kermis geweest in Pyongyang. Zo hebben we toch een soort van contact kunnen hebben met Noord-Koreanen.
Is de politieke situatie merkbaar?
Ondanks dat Noord-Korea in oorlog is met Zuid-Korea en Amerika, merk je dit niet constant. Als je in Pyongyang op straat loopt, zie je bijvoorbeeld vrij weinig militairen. In de rest van het land zie je wel meer militairen, maar die vervullen vaak heel andere functies. Zo voeren ze grenscontroles uit tussen verschillende delen van Noord-Korea, werken op het land of helpen ze bij de aanleg van wegen en gebouwen en dergelijke.
Toch merk je op sommige momenten, subtiel of minder subtiel, wel hoe Noord-Korea denkt over Amerika. In het oorlogsmuseum in Pyongyang kregen we bijvoorbeeld een film te zien met de titel: ‘Who provoked the Korean War?’ Het antwoord volgens deze film: de VS. Zij hebben in de jaren ’50 van de vorige eeuw de Koreaanse Oorlog beloofd als cadeau aan haar eigen burgers die ingrepen eisten voor de economische crisis destijds in de VS. Ook worden bij het museum allerlei voertuigen en vliegtuigen tentoongesteld die Noord-Korea heeft gevonden of veroverd op de VS. Met trots worden er ook foto’s waarop gewonde of gesneuvelde Amerikaanse soldaten te zien zijn, bij de voertuigen getoond.
Bij de Demilitarized Zone (DMZ) op de grens tussen Noord- en Zuid-Korea is de oorlogssituatie nog wel het meest voelbaar. Op deze plek is een wapenstilstand afgesproken. Op de grens staan drie blauwe barakken met aan beide kanten van de grens militairen. Aan de Noord-Koreaanse kant staan alleen Noord-Koreaanse soldaten. Aan de kant van Zuid-Korea staan Amerikaanse militairen samen met hun Zuid-Koreaanse collega’s te patrouilleren. Je kunt de soldaten aan de overkant letterlijk aankijken en de spanning op die plek is duidelijk voelbaar. Dit is misschien wel de meest indrukwekkende plaats waar tijdens deze reis zijn geweest.
Devotie
Wat ook veel indruk op mij heeft gemaakt is de devotie van de bevolking voor de grote leiders, Kim il-Sung en Kim Jong-il. In elke stad staan wel de bekende grote bronzen beelden van deze mannen. Elke dag gaan er tientallen, misschien wel honderden mensen naartoe om een bloemetje te leggen en te buigen voor de heren.
Ook worden alle successen in het land toegeschreven aan de leiders. Alle rondleidingen die we hebben gehad in musea, bij monumenten, fabrieken of een corporate farm, gingen voornamelijk om de keren dat de leider(s) op bezoek waren geweest en tips hadden gegeven over hoe het nog beter kon. BIjvoorbeeld voor hoe de boerderij nog meer rijst kon verbouwen of hoe bouwtechnische problemen bij de bouw van een afsluitdijk konden worden opgelost. Vergelijk even hoe mensen hier zouden reageren als Mark Rutte bedrijven en boerderijen tips zou gaan geven over dit soort zaken…
Taboes
Zoals in elk land met een streng regime, zijn er in Noord-Korea natuurlijk ook taboes. Om er een paar te noemen: hongersnood, armoede, strafkampen, geestelijk gehandicapten, homoseksualiteit. Volgens onze gidsen was er in Noord-Korea geen homoseksualiteit. Ook geestelijk gehandicapten of mensen met een psychische stoornis ‘zijn er niet’. Je ziet ze in elk geval niet op straat.
Hongersnood en armoede zijn ook onderwerpen waar de gidsen niet over spraken, maar die problemen zijn er wel. In de binnenlanden zie je bijna overal landbouwgrond. Bijna alles wordt gebruikt om voedsel te verbouwen. Maar tegelijk zien de velden er overal dor en droog uit. Dit komt mede door het klimaat. Maar natuurlijk spelen de economische sancties ook een rol bij deze problemen.
Noord-Korea krijgt ook voedselhulp van de Verenigde Naties. We hebben de jeeps van de VN af en toe ook echt zien rijden in het land.
Zijn de mensen gelukkig?
Toch kan ik ondanks de oorlogssituatie, de economische sancties waar het land mee kampt en het strenge politieke regime niet zeggen dat de inwoners echt ongelukkig zijn. Je ziet mensen oprecht af en toe vrolijk zijn en lachen. Ik denk dat dit mede komt door de wil en overlevingskracht die in elk mens zit. Je roeit met de riemen die je hebt. Hoe moeilijk de situatie ook is, je maakt er het beste van. En natuurlijk weten veel mensen ook niet beter. Ze zien bijna nooit iets van de buitenwereld en zijn daardoor tevreden met wat ze hebben. Maar wat inwoners van Noord-Korea echt denken en voelen? Tja, dat hebben we ze niet kunnen vragen en blijft dus een raadsel.